3- فرمول فلش : این فرمول براساس دو عامل زبانی یعنی طول متوسط جمله و تعداد هجاهای موجود، سادگی و دشواری متون را معین می کند.
4- شاخص سطح خوانایی گانینگ این شاخص بر اساس دو عامل زبانی یعنی طول جمله وطول کلمات، سطح کلاسی متناسب متن را تعیین می کند.
5- روش کلوز: این روش بر کل نگری تاکید دارد و یک روش گشتالتی است با این روش می توان متن کتاب را از نظر آموزش و مستقل (خود آموزی) سطح فشار روانی و سطح آموزشی پی برد .(یاد آور می شویم که این روش را بعلت کاربرد در این پژوهش در ادامه با بهره گرفتن از منابع گوناگون شرح خواهیم داد).
6- روش بررسی سوالات کتاب: در این روش با بهره گرفتن از موقعیت سوال و تداوم سوالات در متن، مشخص می کند که یادگیری موثری بوقوع می پیوندد یا خیر( این روش نیز بعلت کاربرد در پژوهش حاضر بیشتر تشریح خواهد شد).
7- روش بررسی تصاویر و نمودارهای کتاب: در این روش با تحلیل تصاویر مشخص می شود که آیا تصاویر توانایی فکر کردن در فراگیر را افزایش می دهد ودارای اعتبار است یا خیر( این روش نیز تشریح خواهد شد).
8-روش دعوت به پژوهش ویلیام رومی : که در این روش، جمله های درکی را از جمله های لفظی جدا می کند و فعال یا غیر فعال بودن محتوای کتب را تعیین می کند و مشخص می کند که آیا محتوای کتاب فراگیر را به پژوهش دعوت می کند یا خیر.
9- مدل طراحی وطبقه بندی مریل که سطوح عملکردمورد انتظار از شاگرد را در پایان آموزش مشخص میکند و در سه سطح یادآوری، کاربرد و کشف و ابداع و براساس چهار عنصر حقایق، مفاهیم، روش کار و اصول و قوانین مشخص می شود (یارمحمدیان ،1377).از میان روش های فوق الذکر در این پژوهش از روش های کلوز، بررسی تصاویر و بررسی پرسشها استفاده شده همچنین با بهره گرفتن از پرسشنامه ای پژوهشگرساخته به بررسی نظرات دبیران پیرامون سطوح دشواری محتوای(متن، تصاویر و پرسشهای) کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی پرداخته شده است
روش خوانایی کلوز: این روش برای ارزیابی میزان دشواری درک نوشته ها است. تا قبل از اینکه ارزیابی میزان خوانایی متون توسط تیلور (1953 ) با عنوان ارزیابی خوانایی کلوز توسعه داده شود، محققان میزان دشواری درک متون را با ساختن تستهای کامل کردنی یا چند گزینه ای بر روی مجموعه ای از متون انجام می دادند و میانگین و درصد جوابهای درست را تعیین می کردند. بعدها با ابداع روش کلوز، برای ارزیابی دشواری متون روش بهتری ابداع شد. تحقیقات و استدلالهایی که در مورد آزمون خوانایی کلوز انجام شده خیلی از پژوهشگران را به این نتیجه رسانده که روش کلوز موثرترین روش اندازه گیری خوانایی است. این تکنیک به روش های گوناگونی اجراء می شود، اما در همه آنها هدف تعیین میزان دشواری متون است. از جمله این روشها روش وارویک الی است که به شرح ذیل است،
1-انتخاب دو یاسه پاراگراف از متن درسی که حداقل هر کدام 100 کلمه باشد،2- جمله اول را کامل نوشته و بعد از جمله اول هر پنج کلمه یک کلمه حذف می شود، 3- در این متن بجای کلمه حذف شده جاهای خالی با طول یکسان گذاشته می شود تا حدس زدن شانسی را کم کند، 4- این تستها را به افراد می دهیم تا جاهای خالی را با کلمات حذف شده بنویسند، 5- پاسخها بر این اساس نمره داده می شود که فقط کلماتی که کاملا صحیح نوشته شده قبول است، 6- اگر 40 تا 45درصد جوابها صحیح بود نشان دهنده این است که مطالب در حد فهم آنها است، 7-از کلمات حذف شده باید یک پنجم اسم باشد، 8- آزمون باید محدودیت زمانی نداشته باشد(بورموث ،1962).
به عبارتی آزمون خوانایی کلوز عبارت است از حذف پنجمین کلمه از هر جمله (غیر از جمله اول) و جایگزین کردن خطوط یا فاصله، به جای کلمه حذف شده. این آزمون در متونی استفاده می شود که قبلا توسط دانش آموزان خوانده نشده است. دانش آموزان باید فکر کنند که به جای کلمه حذف شده از جمله چه کلمه ای را بنویسند. سطح دشواری متن عبارت است از میانگین درصد جوابهای صحیح دانش آموزان که در جاهای خالی نوشته اند.پنج فرم از این آزمون را می توان ساخت به این شکل که پس از نوشتن جمله اول بدون هیچ تغییر و حذف کلمه در فرم یک کلمات،11، 6 ،1،…….ودرفرم دو کلمات12،7،2 ،……. و به همین ترتیب تا فرم 5 .،حذف می شوند (بورموث،1967) . این آزمون، آزمون معتبری است و همانطور که در فصل 3 مشاهده می نمایید همبستگی بالایی بین آزمونهای استاندارد و سنتی با آزمون خوانایی کلوز مشاهده شده است. سالهاست که این آزمون ساخته و مورد استفاده قرار گرفته است اما در این زمینه در منابع فارسی متاسفانه بنظر می رسد تحقیقات اندکی وجود داشته باشد که باید مد نظر پژوهشگران و علاقمندان قرار گیرد .با این روش می توان به سطوح متن کتابها و نوشته ها از منظر آموزشی، خود آموزی و دشواری (فشار روانی) پی برد.
مراحل این روش عبارت است از :
– انتخاب چند متن از قسمتهای مختلف کتاب(قسمتهایی که فراگیران هنوز آن را نخوانده اند)
– اولین جمله هر متن را بصورت اولیه خودش بدون تغییر می نویسیم
– پنجمین کلمه هر یک از متن ها را حذف می کنیم و جای آن نقطه چین می گذاریم (تعداد جاهای خالی 1ز20،25،50،75،100 کلمه قابل تغییر است اما 50 کلمه مناسب تر است)
-متن های انتخاب شده را به دانش آموزان مورد نظر می دهیم تا مناسب ترین کلمه را در جای خالی بنویسند
– تصحیح جوابها وتبدیل به درصد و قضاوت در مورد آنها بر اساس معیارهای این روش که درصدهای40-0نشان دهنده دشواری متن، 60-40 ، آموزشی بودن متن و100-60 خود آموز بودن متن است .

*تذکر: این روش از کلاس دوم به بالا تر قابل اجراءاست (یارمحمدیان،1377).
روش بررسی خوانایی سوالات کتاب: در این روش در ابتدا نوع سوالات مشخص می شود . بطور کلی دونوع سوال وجود دارد؛
1- سوالاتی که در متن کتاب وجود دارند
2- سوالاتی که در آخر هر فصل یا بخش قرار دارند
درروش بررسی سوالات متن باید به موارد زیر توجه کرد
الف- موقعیت سوالات: منظور از موقعیت سوالات این است که آیا فراوانی سوال بیشتر در آخر پاراگراف، وسط یا اول پاراگراف است .که درصد هر کدام رامشخص می کنند. تحقیقات نشان داده است که اگر بیشتر فراوانی سوالات در آخر پاراگراف باشد یادگیری موثرتری بوقوع می پیوندد. و اولویت به ترتیب آخر، وسط و اول پاراگراف است .
ب- از لحاظ تداوم سوالات متن: فاصله ای که بین دوسوال در متن وجود دارد، مهم است و از نظر تعداد جملات بین سوالات جای بحث است .اگرفاصله بین سوالات به شکل میانی یعنی 5،10،15 جمله باشد یادگیری موثر بوقوع می پیوندد در اینجا نیز اولویت به ترتیب 5جمله 10جمله و15جمله است و اگرفاصله از5جمله کمتریااز15جمله بیشتر باشد یادگیری کمترخواهد بود (یارمحمدیان، 1377 ).
برای بررسی تصاویر مراحل زیر انجام می شود.الف- انتخاب 20 تصویراز قسمتهای مختلف کتاب، ب- تجزیه و تحلیل تصاویر به شکل زیر :aتصاویر ونمودارهایی که فقط به منظور توضیح و نشان دادن مطلب به کار رفته b-تصاویر و نمودارهایی که فراگیر آنرا تعبیر و تفسیر می کند c-تصاویری که جزءهیچکدام از این دو نوع نیست. بعد از تعیین تعداد و نوع تصاویر مقدار iرا که از ، بدست می آوریم اگر مقدار i چیزی نزدیک به 4/0یا بیشتر تا 1 باشد این تصاویر توانایی فکرکردن درفراگیر را افزایش می دهد وخوب است و اگر از4/0کمترباشد تصویرربطی به آموزش نداشته و فاقد اعتبار است(یارمحمدیان، 1370).

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد