چکیده :

     در سالهای اخیر کاهش نزولات آسمانی و مصرف بی رویه و نامناسب آب کشاورزی باعث ایجاد تغییراتی در الگوی کشت منطقه شده و کشاورزان نیز به لحاظ ماهیت ریسکی در انتخاب تولیدات کشاورزی دچارمشکل در تصمیم گیری شده اند. در این تحقیق ضمن پرداختن به ارزش اقصادی آب و میزان مصرف آن در محصولات کشاورزی شهرستان ضمن محاسبه شاخص ­های بهره­وری آب به تخمین الگوی کشت بهینه در منطقه می پردازیم . بدین منظور از مدل موتاد – هدف بهره گرفته شده . آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق ادارات و سازمان های مرتبط درامر کشاورزی شهرستان و استان کسب گردیده است .

     نتایج نشان می دهد که الگوی کشت فعلی در شهرستان دارای ریسک پایین و نیز سود پایین است . اگر در الگوی کشت شهرستان سطح بیشتری به کشت گندم, لوبیا, سیب زمینی اختصاص یابد سود و بازده انتظاری افزایش قابل ملاحظه ای می یابد، شاخص ­های بهره­وری آب برای محصولات لوبیا و پس از آن گندم بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند.

واژه های کلیدی:

     کارایی مصرف آب، الگوی بهینه کشت، موتاد- هدف، برنامه ریزی خطی، بهره وری آب، ارزش اقتصادی آب.

فصل اول

مقدمه و هدف

     آب یک منبع كمیاب و در عین حال اتمام ناپذیر است كه انسان به طور مستمر در هر زمان و مكان به آن احتیاج دارد. تأمین آب و مدیریت مصرف آن در سبز فایل، جامعه بشری را در سخت­ترین بوته آزمایش تاریخ قرار داده است. از پوشش 71% سطح كره زمین كه با آب احاطه شده تنها 5/2% آن شیرین بوده و فقط 007/0 آن قابل استحصال می­باشد(سیمای كشاورزی شهرستان­های استان فارس، 1389).

   استفاده بهینه از آب برای ایران که دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رشد سریع جمعیت و نیاز رو به رشد بخش کشاورزی به آب مطمئن در ایران، ما را به بسط نظام های تخصیص و بهبود الگوهای مصرف جهت صرفه جویی بیشتر آب نا گزیر می سازد. توجه به این مهم، در آینده نزدیک با کاهش منابع قابل استحصال، بیشتر احساس خواهد شد. نظر به اینکه عرضه آب به دلایل محدودیت بودجه ای، افزایش هزینه های عرضه آن و حرکت به سمت منابع غیر سنتی، با محدودیت رو به رو است، تاکیدها جهت بهره برداری از منابع آب به سمت مدیریت تقاضای آب در حال تغییر است. در مدیریت تقاضای آب استفاده کارا از منابع قابل دسترس مورد توجه است (جانسون، 2002).

تولید بخش شایان توجهی از منابع لازم برای صنایع و ایجاد زمینه ی لازم برای ثبات سیاسی و اقتصادی كشور نمایانگر اهمیت فراگیر بهبود عملكرد

 بخش کشاورزی در سطوح محلی و ملی می باشد (تركمانی و جمالی مقدم،1384). عامل های گوناگون از جمله رشد سریع جمعیت در دهه های گذشته، افزایش درآمد سرانه و تغییر در الگوی غذایی موجب افزایش تقاضای محصولات كشاورزی شده­است (تركمانی،1375، سلامی و عین الهی احمد آبادی،1380). اما یکی از عوامل اصلی و محدود کننده­ توسعه­ بخش کشاورزی ایران، آب است. هم اکنون آب به عنوان مهم ترین نهاده ی کشاوزری مطرح است. کارشناسان بیان می کنند که درصورت محدود نبودن آب 50-30 میلیون هکتار از زمین های کشور قابل کشت می بود. مقدار آبی که هم اکنون درکشور استحصال می شود معادل 3 درصد کل آب استحصالی جهان است ولی بیش از 65 درصد این آب به دلیل بازده پایین آبیاری در کشور به هدر می رود. از کل میزان آب مصرف شده، 90 درصد به بخش کشاورزی اختصاص دارد. حدود 3/7 میلیون هکتار از زمین های کشاورزی کشور به کشت آبی اختصاص دارد. نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهد که آب به شکل های مختلف به هدر می رود، به نحوی که بازده کل آبیاری در کشور بین 33 تا 37 درصد است (امیرتیموری، 1387).

بنابراین استفاده بهینه از آب برای ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. و ما را به بسط نظام های تخصیص و بهبود الگوهای مصرف جهت صرفه جویی بیشتر آب نا گزیر می سازد (جعفری، 1383). توجه به این مهم، در آینده نزدیک با کاهش منابع قابل استحصال، بیشتر احساس خواهد شد.