با توجه به نیاز روزافزون كشور به روغن‌های خوراكی، توسعه كشت دانه‌های روغنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. از بین دانه‌.های روغنی سازگار با شرایط كشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه مقاوم به تنش شوری و خشكی و با داشتن تیپ های بهاره و پاییزه، از آینده نویدبخشی برخوردار است. در این آزمایش اثر تنش خشکی، تاریخ کاشت و رقم بر خصوصیات رشد، عملکرد و اجزای عملکرد و همچنین مقدار پرولین، قندهای محلول، درصد پروتئین، درصد و عملکرد روغن، مقدار کلروفیل و کاروتنوئید مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق به صورت طرح آزمایشی اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. عوامل مورد بررسی عبارت بودند از، تنش خشکی شامل سه سطح: سطح اول(S1)- 3± 80 میلیمترتبخیر از سطح تشتک کلاس A، سطح دوم(S2)- 3±120 میلیمتر از سطح تشتک کلاس A ، سطح سوم(S3)- 3±160 میلیمترتبخیر از سطح تشتک کلاس A، فاکتور فرعی مورد مطالعه در این تحقیق عبارت بود از بررسی 2سطح تاریخ کاشت شاملD1: تاریخ کاشت متداول منطقه (تاریخ30/1/90) و D2: 20روز دیرتر از تاریخ کاشت متداول منطقه (تاریخ 19/2/90)، عامل فرعی فرعی عبارت از بررسی رقم در دو سطح V1: رقم محلی اصفهان و V2: رقم اصلاح شده اصفهان(گلدشت) بود. نتایج این بررسی در مرحله 50درصد گلدهی نشان داد، تنش خشکی سبب کاهش معنی دار وزن تر و خشک برگ و مقدار کلروفیل شد ولی بر مقدار ارتفاع بوته تاثیر معنی داری نداشت. تاثیر تاریخ کاشت و رقم بر صفات ارتفاع بوته، وزن خشک برگ گلرنگ نیز معنی دار بود ولی بر مقدار کلروفیل معنی دار نبود. در مرحله برداشت اثر تنش خشکی بر صفات ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ، بوته، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، شاخه اصلی و فرعی، عملکرد دانه، سطح برگ، پرولین، درصد و عملکرد روغن، قند محلول، کلروفیلa، b و کل و شاخص برداشت معنی دار بود. تاثیر تاریخ های کاشت مختلف بر صفات ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ، بوته، هزار دانه، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، درصد پوکی دانه شاخه اصلی و فرعی، عملکرد دانه، سطح برگ، عملکرد روغن، کلروفیلa و شاخص برداشت معنی دار بود. در این مطالعه اثر رقم بر صفات ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک بوته، وزن هزار دانه، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، درصد پوکی دانه شاخه اصلی و فرعی، عملکرد دانه، سطح برگ، پروتئین دانه، درصد و عملکرد روغن، کلروفیل bو کل و شاخص برداشت معنی دار بود. رقم محلی اصفهان بجز در مورد مقدار پروتئین در سایر صفات برتری داشت. در این مطالعه اثرات متقابل تاریخ كاشت و واریته، تنش و رقم، تاریخ كاشت و تنش و اثر سه جانبه تاریخ كاشت، رقم و واریته مورد بررسی موارد معنی دار و غیر معنی دار ارزیابی شد.

كلمات كلیدی: گلرنگ ، تنش خشكی، تاریخ كاشت، عملكرد، اجزای عملكرد

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول : بررسی منابع
1-1-مقدمه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	1
2-1- منشأ و اهمیت گیاهی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	3
3-1- خصوصیات گیاه­شناسی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	3
1-3-1-ساقه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	3
1-3-1- برگ و خار . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	4
3-3-1-ریشه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	4
4-3-1-گل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	5
5-3-1-میوه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	5
4-1-ارقام گلرنگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	6
1-4-1-ارقام داخلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	6
2-4-1- ارقام خارجی . . . . . . . . . . . . . . . . .   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	7
5-1-آبیاری گلرنگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	8
6-1-نیاز آبی گیاه گلرنگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	8
7-1-مراحل رشد و نمو گلرنگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	9
8-1-تعریف تنش خشکی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	11
9-1- مکانیسم­های مقاومت به خشکی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	12
10-1-چگونگی پیدایش تنش آبی…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	13
11-1- تاثیر تنش خشکی بر رشد و نمو گلرنگ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	13
1-11-1-اثرات فیزیولوژیکی تنش خشکی بر گلرنگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	18
12-1- تاثیر تاریخ های کاشت مختلف بر عملکرد واجزای عملکرد گلرنگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	21
13-1- تاثیر کاربرد ارقام مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	25

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم : مواد و روش ها
1-2- مشخصات محل اجرای آزمایش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		30
1-1-2- موقعیت شهرستان تبریز از نظر جغرافیایی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		30
2-1-2- وی‍ژگی های آب و هوائی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		30
2-2- خصوصیات خاك مزرعه مورد آزمایش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		30
3-2- طرح آزمایشی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		31
4-2- آماده سازی زمین- کاشت بذور. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		31
5-2- مرحله داشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		32
6-2- نمونه برداری و اندازه گیری در مرحله برداشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		32
7-2- مرحله برداشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		32
1-7-2- عملکرد دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		33
2-7-2- درصد پوکی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		33
3-7-2- وزن هزار دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		33
4-7-2- ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		33
5-7-2- سطح برگ. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		33
8-2- روش اندازه گیری پرولین و قندهای محلول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		34
9-2- اندازه گیری کلروفیل. . . . . . . … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   1-9-2- اندازه گیری کلروفیل در مرحله 50درصد گلدهی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2-9-2- اندازه گیری کلروفیل در زمان رسیدگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-2- روش اندازه گیری پروتئین دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-2- روغن دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-2- تجزیه آماری داده ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		35   35 35   35 36 36
فصل سوم : نتایج و بحث   1-3- مرحله داشت. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		37
1-1-3- ارتفاع بوته در مرحله 50درصد گلدهی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		37
2-1-3- وزن خشک برگ در مرحله 50درصد گلدهی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		38
3-1-3- وزن تر برگ در مرحله 50درصد گلدهی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .		41

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-1-3- مقدار کلروفیل برگ در مرحله 50درصد گلدهی.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	43
2-3- صفات مورد ارزیابی در مرحله برداشت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	44
1-2-3- ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	44
2-2-3- وزن خشک برگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	46
3-2-3- وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	49
4-2-3- وزن خشک بوته . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	50
5-2-3- وزن تر بوته . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	52
6-2-3- وزن هزار دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	54
7-2-3- تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	56
8-2-3- تعداد دانه در طبق. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	59
9-2-3- درصد پوکی دانه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	61
10-2-3- تعداد شاخه اصلی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	62
11-2-3- تعداد شاخه فرعی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	64
12-2-3- عملکرد دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	66
13-2-3- شاخص سطح برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	68
14-2-3- پرولین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	69
15-2-3- درصد پروتئین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	71
16-2-3- درصد و عملکرد روغن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	72
17-2-3- کاروتنوئید. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	76
18-2-3- قندهای محلول. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	76
19-2-3- کلروفیلa، b و کل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	76
20-2-3- شاخص برداشت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   3-3- ضرایب همبستگی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   . 4-3 – بحث. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1-4-3- ارتفاع بوته.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2-4-3- وزن خشک وتر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3-4-3- وزن خشک و تر بوته . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4-4-3- وزن هزار دانه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5-4-3- تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6-4-3- تعداد دانه در طبق.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .	80   83 84 84 86 86 88 88 90
7-4-3- درصد پوکی دانه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   8-4-3- تعداد شاخه اصلی وفرعی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9-4-3- عملکرد دانه .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-4-3- شاخص سطح برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-4-3- پروتئین. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 12-4-3- پرولین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13-4-3- درصد و عملکرد روغن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14-4-3- کاروتنوئید. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15-4-3- قندهای محلول. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16-4-3- کلروفیلa، b و کل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17-4-3- شاخص برداشت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . فصل چهارم	92   93 94 96 98 98 99 101 101 102 103
1-4- نتیجه گیری کلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   2-4- پیشنهادات. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	104   106
ضمائم   شکل ضمیمه 1- نقشه کشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	107
مراجع مورد استفاده. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	113

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                  صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1-3: تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	37
شکل2-3: تأثیر رقم های مختلف بر مقدار ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	38
شکل3-3: تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن خشک برگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	39
شکل4-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	39
شکل5-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	40
شکل6-3- اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	40
شکل7-3- اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	41
شکل8-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	41
شکل9-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	42
شکل10-3- تأثیر رقم های مختلف بر وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	42
شکل11-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار کلروفیل برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	43
شکل12-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	44
شکل13-3-تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	46
شکل14-3-تأثیر رقم های مختلف بر مقدار ارتفاع نهایی بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	45
شکل15-3- اثر متقابل تنش خشکی و رقم در مقدار ارتفاع بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	46
شکل16-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	46
شکل17-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	47
شکل18-3- اثر متقابل تنش خشکی و تاریخ کاشت در وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	47
شکل19-3- تأثیر رقم های مختلف بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	48
شکل20-3- اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	48
شکل21-3-اثر متقابل تنش خشکی، تاریخ کاشت و رقم بر وزن خشک برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . .   .	49
شکل22-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	49
شکل23-3- تأثیر رقم های مختلف بر وزن تر برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	50
شکل24-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن خشک بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	51
شکل25-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر وزن خشک بوته . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	51
شکل26-3- تأثیر رقم های مختلف بر وزن خشک بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	52
شکل27-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار وزن تر بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	53
شکل28-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار وزن تر بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	53
شکل29-3-تأثیر رقم های مختلف بر وزن تر بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	54
شکل30-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر وزن هزار دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	54
شکل31-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار وزن هزار دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	55

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                    صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل32-3- اثر متقابل رقم های مختلف و تاریخ کاشت بر وزن هزار دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	55
شکل33-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	56
شکل34-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	57
شکل35-3- تأثیر رقم های مختلف بر تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	57
شکل36-3- اثر متقابل رقم های مختلف و تاریخ کاشت بر تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	58
شکل37-3- اثر متقابل تنش خشکی، تاریخ کاشت و رقم بر تعداد طبق در بوته. . . . . . . . . . . . . . . . . .	58
شکل38-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر تعداد دانه در طبق. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	59
شکل39-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر تعداد دانه در طبق. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	60
شکل40-3- تأثیر رقم های مختلف بر تعداد دانه در طبق. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	60
شکل41-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر درصد پوکی دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	61
شکل42-3- تأثیر رقم های مختلف بر درصد پوکی دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	62
شکل43-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر تعداد شاخه اصلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	62
شکل44-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر تعداد شاخه اصلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	63
شکل45-3- تأثیر رقم های مختلف بر تعداد شاخه اصلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	63
شکل46-3-تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر تعداد شاخه فرعی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	64
شکل47-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر تعداد شاخه فرعی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	64
شکل48-3-تأثیر رقم های مختلف بر تعداد شاخه فرعی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   65
شکل49-3-اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت های مختلف بر تعداد شاخه فرعی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	66
شکل50-3-تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	66
شکل51-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار عملکرد دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	67
شکل52-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار عملکرد دانه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	67
شکل53-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر شاخص سطح برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	68
شکل54-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار شاخص سطح برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	69
شکل55-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار شاخص سطح برگ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   شکل56-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار پرولین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل57-3- اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر مقدار پرولین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل58-3- اثر متقابل تنش خشکی و تاریخ کاشت بر درصد پروتئین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل59-3- اثر رقم های مختلف بر درصد پروتئین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل60-3- اثر متقابل رقم و تاریخ های مختلف کاشت بر درصد پروتئین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل61-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر درصد روغن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل62-3- تأثیر رقم های مختلف بر درصد روغن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   فهرست اشکال عنوان                                                                                                                                              شکل63-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد روغن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . شکل64-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار عملکرد روغن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . شکل65-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار عملکرد روغن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل66-3-اثر تنش خشکی بر مقدار قندهای محلول. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل67-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار کلروفیلa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . شکل68-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار کلروفیلb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . شکل69-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر مقدار کلروفیل کل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . شکل70-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار کلروفیلa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . شکل71-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار کلروفیلb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . شکل72-3- تأثیر رقم های مختلف بر مقدار کلروفیل کل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . شکل73-3- اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر مقدار کلروفیلb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . شکل74-3- تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر شاخص برداشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . شکل75-3- تأثیر تاریخ های مختلف کاشت بر مقدار شاخص برداشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . شکل7 -3-تأثیر رقم های مختلف بر مقدار شاخص سطح برداشت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .	69   70 70 71 71 72 73 73       صفحه 74 75 75 76 77 78 78 79 79 80 81 81 82

فهرست جداول

عنوان                                                                                                  صفحه

 

 

 

جدول 1- 2-   مشخصات فیزیكی و شیمیایی خاك مزرعه آزمایشی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	31
جدول 1-3- تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده گلرنگ در آزمایش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..	108
جدول 2-3- ضرایب همبستگی بین صفات اندازه گیری شده     . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	112

مقدمه

. با توجه به نیاز روزافزون كشور به روغن های خوراكی، توسعه كشت دانه های روغنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. از بین دانه های روغنی سازگار با شرایط كشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه مقاوم به تنش شوری و خشكی(باسیل و کافکا[1]،2002( و با داشتن تیپ های بهاره و پاییزه، از آینده نویدبخشی برخوردار است. با توجه به نوپا بودن برنامه های توسعه كشت گلرنگ، اطلاعات اندكی در مورد ژنوتیپ های جدید گلرنگ در كشور موجود می‌باشد. عملکرد گلرنگ همانند سایر محصولات زراعی تحت تاثیر عوامل گوناگون از جمله ژنوتیپ، تاریخ کاشت، تراکم، رطوبت و حاصلخیزی خاک، دما و نور قرار می‌گیرد.

     میانگین بارندگی سالیانه ٢٤٠ میلیمتر، ایران را در زمره كشورهای خشك جهان قرار داده است. با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر، تنش خشکی از تنش‌های مهم محیطی به شمار می‌آید که این تنش تحت شرایط کاهش بارندگی، افزایش دما، بادهای گرم آخر فصل رشد صورت می‌گیرد. هر سال خسارت زیادی از طریق خشكی در مناطق كشت گلرنگ به این گیاه وارد می‌شود كه بر این اساس تحقیقات زیادی انجام شده است . کمبود آب و بروز تنش خشکی در محیط رشد گلرنگ باعث کاهش اندازه گیاه، تغییر رنگ برگ ها، کم شدن دوام سطح برگ و کاهش عملکرد می‌شود. آبیاری از طریق تغییر اجزای عملکرد می‌تواند عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد. (یزدی صمدی،1375).

     اثر زمان ظهور تنش خشکی بر عملکرد دانه ممکن است به اندازه شدت تنش اهمیت داشته باشد. تنش خشکی در مرحله جوانه زنی گلرنگ باعث کاهش درصد و سرعت جوانه زنی می شود. تنش خشکی در مرحله رشد رویشی از طریق کاهش شاخص سطح برگ باعث کاهش تولید ماده خشک و کاهش عملکرد گیاه می‌شود. گلرنگ در مرحله رشد رویشی نسبت به مراحل بعدی به کمبود آب مقاوم تر است. بنابراین اطلاع از نحوه تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ در مناطق مختلف ضروری می‌باشد.

     یکی دیگر از عوامل محیطی تاثیر گذار بر رشد و عملکرد گلرنگ انتخاب تاریخ کاشت مناسب می باشد. غالبا با تغییر در تاریخ كاشت، درجه حرارت محیط و خاك نیز تغییر می نماید، كه خود سبب بروز واكنش‌های متفاوت گلرنگ در مراحل مختلف رشدی می‌شود. علاوه بر صفات مرفولوژیكی، عملكرد و اجزای عملكرد گلرنگ نیز تحت تاثیر تاریخ كاشت و تغییرات دمایی ناشی از آن در مراحل مختلف رشد قرار می‌گیرد و میزان این تاثیرپذیری بسته به شرایط آب و هوایی منطقه كاشت متفاوت است. تاخیر در کاشت گلرنگ باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد طبق در بوته می‌شود. کاهش تعداد دانه در اثر تاخیر در کاشت به سبب انطباق دوره گرده افشانی با دمای بالا می باشد. همچنین تاخیر در کاشت سبب افزایش درصد طبق های عقیم شده و از این طریق میانگین تعداد دانه در طبق و راندمان تولیدی گیاه را کاهش می‌دهد. (کازاتو و همکاران[2]،1997).

ژنوتیپ نیز از عوامل مهم موثر بر عملکرد گیاهان زراعی به شمار می رود. زیرا تعیین کننده ظرفیت و پتانسیل تولیدی محصول بوده و در نهایت، عوامل مختلف محیطی تعیین کننده میزان استفاده از این ظرفیت بالقوه می باشند. بنابراین شناخت بهتر اختلاف بین ارقام و ارتباط این تفاوت با عملکرد بالقوه در بهبود عملکرد گلرنگ نقش بسزایی دارد. گلرنگ دارای ارقام بسیار متنوعی است كه از نظر رنگ گل، ارتفاع بوته، شكل برگ، شكل ساقه، خاردار بودن، میزان روغن، تركیب اسیدهای چرب، طول فصل رشد، وزن دانه و صفات دیگر با یكدیگر متفاوتند. ارقام گلرنگ نه تنها از نظر طول دوره نمو با یکدیگر متفاوت هستند، بلکه هر یک از مراحل نمو آنها به طور کاملا مستقل به دما و طول روز عکس العمل نشان می دهد تاخیر در کاشت از طریق کاهش طول دوره رشد باعث کاهش رشد رویشی و زایشی گیاه می شود. بدین ترتیب تعیین تاریخ کاشت مستلزم آگاهی از ویژگی های فیزیولوژیکی گیاه و هم چنین تغییرات قابل پیش بینی محیط است.

     بنابراین جهت افزایش بهره برداری از امكانات محیطی به منظور افزایش میزان تولید محصولات زراعی لازم است به سابقه تاریخی كاشت گیاهان در مناطق و سازگاری آنها با شرایط محیطی خاص توجه كافی مبذول شود. تغییر در تاریخ كاشت می تواند نقش موثری در رشد و نمو گلرنگ، داشته باشد، و در این بین شناخت ارقامی كه توان سازگاری بهتری با این شرایط دارند گامی مهم در دستیابی به عملكردهای قابل قبول می باشد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و با هدف ارزیابی و بررسی تفاوت واكنش ارقام مختلف گلرنگ به شرایط مختلف ایجاد شده در تاریخ های متفاوت كاشت، این تحقیق انجام شد.

این پژوهش با اهداف زیر مورد بررسی قرار گرفت:

1-بررسی تاثیر اثر رژیم های آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ ،