ه های کلیدی: بیمه محصولات کشاورزی، تقاضای بیمه، مدل لاجیت، گندم.

فصل اول

کلیات

1-1- مقدمه

کشاورزی نقشی حیاتی و راه بردی در نظام اجتماعی و اقتصادی بر عهده دارد. با وجود اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کشور، فعالیت در این بخش نسبت به دیگر فعالیت های تولیدی و اقتصادی متفاوت است. از جمله این که فعالیت در بخش کشاورزی به علت اتکای زیاد به طبیعت و وابستگی آن به عوامل و شرایط جوی و محیطی، فعالیتی همراه با ریسک محسوب می شود و تولیدکنندگان این بخش همواره با خسارات بی شماری ناشی از بروز حوادث قهری و بلایای طبیعی رو به رو می باشند و زندگی اقتصادی آن ها در معرض مخاطرات جدی قرار دارد (یعقوبی و چیذری، 1380). به عبارتی دیگر تولیدكنندگان محصولات كشاورزی در اغلب موارد تصمیمات مربوط به تخصیص زمین و تولید محصولات مختلف را در فضایی از نبود اطمینان و بی ثباتی قیمت ها و بازده اتخاذ می كنند. این نوسانها كه ناشی از مجموعه ای از عوامل تصادفی و خارج از كنترل تولیدكننده است، موجب عدم تمایل به سرمایه گذاری در درازمدت می شود. در سال های گذشته ابزارهای مختلفی همچون مدیریت ریسك به كار گرفته شده است تا از شدت این خطرات كاسته شود. بیمه محصولات كشاورزی به عنوان جانشین و گاهی مكمل روش های سنتی مانند كشت توأم، تنوع تولید در مزرعه، قیمت تضمینی و … از جمله ابزارهای مؤثر در مدیریت ریسك در كشاورزی است. از نظر ماهیت، در واقع بیمه كشاورزی نوعی فناوری است كه برای كاهش ریسك گریزی كشاورزان و در نتیجه افزایش كارایی آنها در استفاده بهینه از عوامل تولید و تمایل بیشتر به سرمایه گذاری در فعالیتهای كشاورزی ایجاد شده است (ویلیام و همکاران، 1999). مفهوم بیمه در كشاورزی عبارت است از تضمین جبران بخشی ازخسارت وارد شده برعوامل تولید، محصول و عوامل بالفعل لازم برای عملیات اقتصادی در فاصله زمانی پیش از تولید تا مصرف محصولات در مقابل خطرات تهدیدكننده و غیرقابل پیشگیری، به شرط آنكه پیش بینی احتمال وقوع خطرات امكان پذیر باشد (اسمیت و بوکت، 1996). بدین ترتیب نقش بیمه تعدیل فشار خسارتهای ناشی از خطر است، به گونه ای كه خسارتهای بالفعل بر یک فرد یا یک گروه متمركز نخواهد شد (رستمی و همکاران، 1386).

از آنجا که ایران دهمین كشور بلاخیز جهان شناخته شده است، به طوری كه از مجموع 40 نوع بلیه طبیعی ثبت شده در جهان ، 31 نوع آن در ایران اتفاق می افتد (رحمانی، 1382). این امر میزان مخاطرات تأثیرگذار بر فعالیتهای كشاورزی در ایران را روشنتر می سازد. از طرف دیگر با عنایت به اینكه امروزه اقتصاد جهان به سمت كاهش دخالت مستقیم اقتصادی دولت در بخشهای تولیدی و افزایش مشاركت بخش خصوصی در فعالیتهای تولیدی و اقتصادی پیش می رود، سیاستگذاران و برنامه ریزان ایران نیز   می كوشند تا زمینه جلب و جذب سرمایه های خصوصی در تولید كشاورزی را فراهم آورند. یكی از راهكارهای مؤثر در نیل به اهداف فوق را می توان در فناوری بیمه و بهره مندی از مزایای آن در بخش كشاورزی جستجو كرد كه از آن به عنوان كارآمدترین اهرم حمایتی دولت نام برده می شود. این در حالی است که بیمه محصولات كشاورزی علی رغم اینكه در ایران قدمتی بیش از دو دهه دارد، هنوز نتوانسته است به طور گسترده بر كشاورزی كشور سایه اندازی كند. این امر ناشی از یک سری عوامل و موانع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است كه باید مورد توجه و مطالعه قرار گیرند (عین اللهی احمد آبادی، 1387). در واقع شواهد نشان می دهد كه فرایند بیمه محصولات كشاورزی در ایران پویایی لازم را ندارد و این موضوع به طور عمده برخاسته از شناخت محدود كشاورزان از بیمه محصولات كشاورزی و نیز كم درآمدی آنهاست (رستمی و همکاران، 1386).

از طرفی دیگر، میزان موفقیت و کارآیی سیاست بیمه ی محصولات کشاورزی به طور قابل توجهی به گرایش کشاورزان به بیمه ی محصولات خویش بستگی دارد. از آنجا که بیمه محصولات کشاورزی برای جامعه تولیدکنندگان بخش کشاورزی کشور بعنوان پدیده‌ای جدید تلقی می‌شود پذیرش آن مانند سایر ایده‌های نوین در ابتدا از سوی افراد با مقاومت‌ هایی روبرو شد. از این رو برای موفقیت در اشاعه و ترویج بین تولیدکنندگان بایستی دلایل مقاومت و عدم پذیرش افراد و عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه ازسوی پذیرندگان مورد شناسائی و بررسی قرار گیرد.