واژگان كلیدی: پلیمرابرجاذب، جعفری، رژیم آبیاری.

فصل اول

مقدمه

1-1 بحران کمبود آب

       کشور ایران جزء مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. میانگین بارندگی در ایران 250 میلی متراست که در آسیا حدود 600 میلی متر و درجهان 840 میلی متر است یعنی میزان بارندگی در ایران در حدود نصف آسیا و یک سوم جهان است. از این میزان کم آب در حدود90 درصد آن در بخش کشاورزی منجمله فضای سبز مصرف می شود. متاسفانه هدر رفت آب در بخش کشاورزی ایران بیش از میانگین جهانی است بر اساس گزارشات موجود میزان هدر رفت آب در كشور 28 تا 30 درصد است درحالی كه این مقدار اتلاف در دنیا 9 تا 12 درصد گزارش شده است (تاردیو،1 2005).

   مصرف آب در فضای سبز برای تولید گیاهان و نگهداری آنان قابل ملاحظه می باشد .مقدار آب مصرفی به گونه گیاهی، روش آبیاری و فصل رویش گیاه بستگی دارد. تنها برای تولید نشا در گلخانه ها آب بسیاری نیاز است مقدار آب مورد نیاز را 20 لیتر در روز به ازاء هر متر مربع پوشش گلخانه تخمین زده اند(بیلی و همکاران،2 1996). (فورنز،3 2007) تخمین زده اند که به طور متوسط 350 – 100 کیلوگرم آب برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک نیاز است.

      گل جعفری نیز به عنوان یک گل فضای آزاد، در فضای سبز شهری چند سالی است که کاربرد فروانی یافته و تقریبا در اکثر نقات کشور کشت می شود (قهساره، 1380). با توجه به این منابع کم آبی، فضای سبز با خطر خشکی و کاهش رشد سرانه فضای سبز در شهرها روبرو هستیم و با توجه به اهمیت پاکسازی هوا و همچنین نیاز روحی انسان برای آرامش در شهرهای شلوغ امروزی می طلبد تا با بهینه سازی و بالا بردن راندمان آب آبیاری نه تنها باعث حفظ و نگهداری و پایداری فضای سبز بشیم بلکه با بکار گیری شیوه های نوین آبیاری بتوان باعث گسترش سرانه فضای سبز هم شد. یکی از راهکارهای افزایش بازده آب آبیاری و صرفه جویی درهزینه ها استفاده از پلیمرهای سوپرجاذب است.

      پلیمرهای سوپرجاذب می توانند آب حاصل ازآبیاری و بارندگی راجذب کرده، و با ذخیره این آب درخود از هدر رفت آب جلوگیری کند و همچنین با جذب کودهای شیمیای مانع از آبشویی و از دسترس خارج شدن آن و همچنین مانع آلودگی آب های زیرزمینی می شود (جودی، 1386). در مجموع پلیمرها به عنوان بهبود دهنده خاك، با بهبود ساختار خاك باعث افزایش رشد گیاه، كاهش فرسایش آبی و بادی و افزایش نگهداشت آب می شوند (دارابی، 1995). امروزه از پلیمرهای سوپر جاذب جهت کاهش اتلاف آب و مواد غذایی در بخش کشاورزی استفاده می شود. این پلیمرها یک ماده افزودنی به خاک بوده که آب و مواد غذایی را جذب و حفظ می کنند و با خاک کشت همراه گشته و به رشد مطلوب گیاه و کاهش اتلاف آب و هزینه های آبیاری کمک می نمایند. (گنجی خرم دل، 1381).

1-2 گل جعفری

1-2-1 مشخصات گیاه ‌شناسی

   گل جعفری[1] ‍‍‍‍)زرین گل، زرین گل سا) با نام علمی Tagetes spp. متعلق به خانواده گل ستاره2 می‌باشد. خانواده گل ستاره یا مرکبان بزرگترین تیره گیاهی دولپه ایها به شمار می رود (محتشم نیا،1380).

   از نظر خصوصیات گیاه‌شناسی گونه های این تیره عموماً علفی، یکساله، دوساله یا چند ساله بوده و به ندرت دارای ساقه‌های چوبی اند. تاکنون حدود 1000 جنس و 2500 گونه متعلق به تیره کاسنی مورد شناسایی قرار گرفته است (بیگی،1386).

گل جعفری از گیاهان نشایی خانواده گل ستاره و یکی از گلهای یکساله بهاره و تابستانه می‌باشد. بلندی این گیاه به ارتفاع 25 تا120 سانتیمتر می‌رسد که واریته های پابلند 70 تا100 سانتیمتر و واریته های پاکوتاه آن به ارتفاع 25 تا 30 سانتیمتر می‌باشند (اصفهانی،1380).

برگهای این گیاه بریده، پنجه ای و رنگ سبز ملایمی دارند. برگها بوی خوبی نداشته ولی در تعدادی از گونه ها عطر ناراحت کننده آن را حذف کرده اند. ساقه‌ها ترد و شکننده و هر شاخه گل آن در واقع مرکب از گلهای لوله ای و زبانه ای شکل بسیاری است که بر روی یک کلاپرک مجتمع گردیده است و به آن قیافه یک گل واحد می‌دهد‍(قنادی،1371).

ساختار تشریحی گل‌آذین در گل جعفری کپه متشکل از گلچه های زبانه ای– لوله ای است که گلچه های زبانه ای، تک جنسی ‍‍‍‍(ماده) و پیرامونی هستند و گلچه های لوله ای نر- ماده، میانی و قسمت عمده گل را تشکیل می‌دهند. تخمدان در این گلچه‌ها تحتانی و بساک ها متصل هستند(مجد،1380). گلها در

 اندازه‌های متفاوت از 2 تا 12سانتیمتر قطر دارند و ترکیبی از رنگهای زرشکی، نارنجی، قرمز تیره و زرد می‌باشند‍‍‍‍‌(متقی،1366).

گل جعفری به سرعت ریشه می گستراند بنابراین برای جلوگیری از در هم گیر کردن ریشه ها،          باید هر چه زودتر اقدام به بازکاشت آن کرد‍‍‍‍. هیچ بذر گیاه یکساله ای آسانتر از بذر جعفری سبز نمی‌شود و مدت زمان لازم برای جوانه زنی بذر 5 تا 8 روز و وزن تقریبی 10000 بذر جعفری 28 گرم است(لارسون، 1375).

1-2- 2 رویشگاه و پراکنش جغرافیایی

موطن اصلی گل جعفری مکزیک است كه امروزه در تمام نقاط دنیا کشت آن مرسوم است و یکی از گلهای بهاره و تابستانه رایج است(حکمتی،1385). شهر کالامازو1 در ایالت میشیگان، یکی از بزرگترین تولید کنندگان نشاء نباتات باغچه ای در امریکا است که آغاز شهرت آن در اوایل دهه 1930 یعنی زمانی آغاز شد که پرورش دهندگان سبزیجات آغاز به تولید سبزیجات و برخی گیاهان گلدار یکساله برای فروش کردند. جعفری و اطلسی جزء اولین سری گیاهان یکساله ای بودند که پرورش داده شدند كاشت و پرورش گل جعفری از سالها پیش در ایران معمول بوده است و امروزه ارقام جدید آن کشت و کار می‌شوند (خلیقی،1380).

1-2-3 تكثیر

گل جعفری اغلب از طریق کاشت بذر تكثیر می‌شود. هیچ بذر گیاه یکساله ای آسانتر از بذر جعفری جوانه نمی‌زند. طول مدت جوانه زدن بذر جعفری تقریباً یک هفته است. بذور جعفری به صورت مستقیم در محل اصلی و یا در خزانه کشت می شود (قهساره، 1380). کاشت مستقیم بذر جعفری در محل اصلی یعنی بسترهای کاشت گلهای یکساله در اوایل سال صورت می‌گیرد.

برای تهیه نشاء بذر را اواخر اسفند تا اواخر فروردین ماه کشت و نشاء ظرف مدت دو ماه آماده انتقال می‌شود. کشت‌های دیرتر نیز امکان پذیر است ولی باعث ریز شدن گلها می‌شود. بنابراین بذور تمام انواع جعفری را می‌توان در اواخر زمستان در شاسی سردی کاشته و در فروردین ماه در هوای آزاد نشاء نمود و سپس در اردیبهشت ماه به محل اصلی منتقل کرد. بذور را نیز می‌توان در اواخر فروردین در خزانه هوای آزاد کاشته و پس از یکبار نشاء در اواخر اردیبهشت به محل اصلی منتقل کرد‍‍‍‍‍‍‍‍(متقی،1366).

   برای تولید گلهای درشت‌تر بهتر است گیاه دو بار خزانه‌گیری شود. بدین ترتیب که ابتدا بذر را در یک خزانه کاشته و وقتی گیاه 4 تا 6 برگی شد آنرا به خزانه دوم منتقل و با فاصله بیشتر کشت كنند پس از اینکه گیاه مدتی در خزانه دوم رشد کرد و آب و هوا برای انتقال آن مساعد شد آنرا به زمین اصلی منتقل می‌کنند. در اینصورت گل های بسیار مرغوبی تولید می‌شود(قهساره، 1380).